Przemoc wobec osób starszych
Czym jest dla każdego z nas bezpieczeństwo? Czy jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju? Jak wyglądałoby nasze życie bez zaspokojonej potrzeby bezpieczeństwa?
Abraham Maslow, urodzony w 1908 roku amerykański psycholog, jedna z czołowych postaci dla rozwoju psychologii i twórca słynnej teorii hierarchii potrzeb uważał, że przebieg rozwoju człowieka można podzielić na fazy, które wyznaczane są poprzez realizację potrzeb opisanych w tak zwanej piramidzie Maslowa. Potrzeba bezpieczeństwa została ujęta w niej jako jedna z pierwszorzędnych potrzeb ludzkich, której zaspokojenie umożliwia dalszy rozwój i samorealizację.
Towarzyszące nam poczucie bezpieczeństwa wprowadza w nasze życie równowagę, daje stabilność, zapewnia spokój, przynosi ukojenie w chwilach przeżywanych trudności. Osobom doświadczającym krzywdzenia oraz przemocy poczucia bezpieczeństwa brakuje.
Doświadczanie przemocy jest zjawiskiem powszechnym
Przemoc jest poważnym problemem wielu społeczeństw w skali globalnej. W Polsce jest zjawiskiem dobrze identyfikowanym oraz powszechnym. Przeprowadzone w 2022 roku na terenie całego kraju badanie pn. Ogólnopolska diagnoza zjawiska przemocy wobec osób starszych i osób niepełnosprawnych pokazuje, że prawie połowa badanych na różnych etapach swojego życia doświadczyła krzywdzenia oraz przemocy[1]. Częściej jako osoby doświadczające przemocy identyfikowali się ludzie bardzo młodzi. Odsetek ten spadał jednak wraz ze wzrostem wieku. Autorzy diagnozy wskazują, że może to być związane zarówno z odmiennym sposobem pojmowania przemocy przez różne grupy wiekowe, jak i z różną gotowością do mówienia o zjawisku krzywdzenia.
Jedną z grup szczególnie narażonych na złe traktowanie są osoby starsze. Jest to ważna i niezwykle różnorodna grupa społeczna, której bogate doświadczenia, pozyskiwane przez lata umiejętności i doskonalone kompetencje wzbogacają życie naszego społeczeństwa.
W ostatnich kilkudziesięciu latach możemy obserwować niezwykle gwałtowny rozwój nauki i intensywny postęp technologiczny, co wpłynęło na poprawę jakości naszego życia. Następstwa owych zjawisk poza korzyściami niosą również niestabilność środowiska społecznego. W czasach, w których panuje kult młodości, perfekcyjności, w których z każdej strony bombardowani jesteśmy kampaniami przeciwko starości, propagującymi wyłącznie określony model piękna, seniorzy muszą mierzyć się z licznymi stereotypami dotyczącymi wieku, stygmatyzacją wynikającą z pogarszającego się stanu zdrowia i marginalizacją na rynku pracy.
Przemoc przybiera różne formy
Niejednokrotnie bardzo trudno jest rozpoznać przemoc. Może ona przybierać wiele form. Najczęściej zostaje dostrzeżona w formie fizycznego ataku, np. bicia, szarpania, kopania. To, co wówczas może zostać zauważone przez nas i otoczenie, to rany na ciele, siniaki i zadrapania. Zdarza się, że dopiero one dają wielu osobom pokrzywdzonym sygnał, że sytuację należy zmienić, że tak jak jest, dłużej być nie może, że pomoc jest niezbędna. Musimy jednak pamiętać, że przemoc to nie tylko naruszenie nietykalności cielesnej. Wyróżniamy również przemoc psychiczną, ekonomiczną, seksualną oraz zaniedbanie.
Rozluźnienie się więzi społecznych, obserwowane w szczególności w dużych aglomeracjach miejskich, a tym samym większe poczucie bycia anonimowym sprawiło, że dziś możemy obserwować mniejszą wrażliwość społeczną na dostrzeganie przejawów krzywdzenia. Zdarza się, że przemoc zostaje normalizowana i nierzadko usprawiedliwiana.
Skala przemocy stosowanej wobec seniorów jest obecnie niedoszacowana. Pandemia COVID-19 i wynikająca z niej izolacja przyczyniły się do nasilenia zjawiska przemocy. Skuteczna pomoc pokrzywdzonym stanowi obecnie ogromne wyzwanie dla organów administracji rządowej, służb społecznych, specjalistów pracujących z rodzinami.
[1]Chomczyński P., Frąckowiak P., Kacprzak A., Maj M., Mroczek M. (2022), Raport z badania pn. Ogólnopolska diagnoza zjawiska przemocy wobec osób starszych i osób niepełnosprawnych. Projekt Predefiniowany „Przeciwdziałanie przemocy wobec osób starszych i osób niepełnosprawnych” realizowany
w ramach Programu „Sprawiedliwość” i finansowany z Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021.